O’zbekistonda kvartira sotib olishni qanday tashkil qilish kerak?

Statistika shuni ko’rsatadiki, ko’chmas mulk sotib olish istagi o’rtacha odamning istaklari ro’yxatida birinchi o’rinda turadi. Dunyo aholisining 58% dan ortig’i uy sotib olishni orzu qiladi. Kimdir o’z-o’zidan ko’chib o’tishni xohlaydi, kimdir ijara biznesi bilan shug’ullanishni rejalashtirmoqda, kimdir “qo’yib yuborish”. Ammo nima bo’lishidan qat’iy nazar, yashash joyini tanlashga oqilona va xotirjam yondashish kerak.

Kvartira sotib olishni qanday tashkil qilish kerak?

Oldi-sotdi shartnomasi uy-joy sotib olish bo’yicha bitimlarda tuzilgan eng keng tarqalgan hujjatdir. Biroq, o’tgan yil davomida protsedura sezilarli o’zgarishlarga duch keldi.

Bugungi kunda axborot resurslari oldi-sotdi shartnomasini tuzish bo’yicha tavsiyalar bilan to’lib toshgan, ammo bitimni qonuniy ravishda to’g’ri doiraga muvofiq tuzish uchun agentlikdan maslahat so’rash tavsiya etiladi. Bu qamoqqa olishda xato va tushunmovchiliklarning oldini olishga yordam beradi, shuningdek tomonlarning huquqlarini huquqiy himoya qiladi.

O ‘ zbekistonda uy-joy oldi-sotdi bitimi 1999-yil 30-apreldagi “ko’ chmas mulkni davlat ro ‘yxatidan o’ tkazish va u bilan bitimlar to ‘ g ‘risida” gi qonunga va o ‘ zbekiston Respublikasining fuqarolik kodeksiga muvofiq rasmiylashtiriladi.

Bitim boshlanishidan oldin xaridor ob’ektning qonuniy tozaligiga ishonch hosil qilishi va unga og’irlik borligini tekshirishi kerak. Buning uchun ko’chmas mulkning yagona davlat reestridan (KMYDR) ko’chirma oling. Agar ob’ektda biron bir og’irlik bo’lsa, bu uni sotishda yoki garov sifatida ishlatishda muammolarni keltirib chiqarishi mumkin.

Uy-joy oldi-sotdi bitimini rasmiylashtirish uchun quyidagi hujjatlar talab qilinadi:

  • turar-joy binolarini sotib olish va sotish to’g’risidagi shartnoma;
  • uy-joy mulk huquqi to’g’risidagi guvohnoma;
  • KMYDR dan ko’chirma;
  • sotuvchi va xaridorning pasportlari;
  • boshqa hujjatlar, agar ular qonun hujjatlarida nazarda tutilgan bo ‘ lsa.

Turar-joy binolarini sotib olish va sotish to’g’risidagi shartnomada quyidagi ma’lumotlar bo’lishi kerak:

  • ob’ekt to’g’risidagi ma’lumotlar (manzil, maydon, xonalar soni va boshqalar);
  • uy-joy narxi va to’lov shartlari;
  • sotib olingan uyni topshirish muddati;
  • shartnoma shartlarini bajarmaganlik uchun tomonlarning javobgarligi.

Shartnoma imzolangandan so’ng, tomonlar bitimni ko’chmas mulkni ro’yxatdan o’tkazish davlat organida ro’yxatdan o’tkazishlari shart. Bunday holda, bitimni ro’yxatdan o’tkazish uchun davlat bojini to’lash kerak.

Shuni ta’kidlash kerakki, bitimni tuzish uchun notarial tasdiqlash zarur. Shuningdek, O’zbekistonda elektron hujjatlarni rasmiylashtirishda ulardan foydalanish imkoniyati ko’zda tutilgan.

Agar siz ushbu sohadagi bilimingiz va tajribangizga ishonchingiz komil bo’lmasa, hamma narsani to’g’ri tartibga solishga va kelajakda yuzaga kelishi mumkin bo’lgan muammolardan qochishga yordam beradigan mutaxassis advokatlar va notariuslardan yordam so’rash yaxshidir.

O’zbekistonda shartnoma tuzish uchun sizga quyidagi hujjatlar kerak bo’ladi:

  • Bitimda ishtirok etayotgan (xaridor yoki sotuvchi) O’zR fuqarosining pasporti.
  • Kvartira yoki boshqa turar-joy binolariga egalik huquqini tasdiqlovchi hujjat. Bu mulk huquqini davlat ro’yxatidan o’tkazish to’g’risidagi guvohnoma, o’tish hujjati (qabul qilish va topshirish dalolatnomasi), oldi-sotdi shartnomasi va boshqalar bo’lishi mumkin.
  • Agar siz kvartiraning egasi bo’lmasangiz, lekin egasi nomidan oldi-sotdi shartnomasini tuzmoqchi bo’lsangiz, sizga kvartira egasidan ishonchnoma kerak bo’ladi.
  • Agar bitim ishtirokchilari yuridik shaxslar bo’lsa, unda ushbu yuridik shaxslar vakillarining pasportiga qo’shimcha ravishda kompaniyaning ta’sis hujjatlari, yuridik shaxsni davlat ro’yxatidan o’tkazish to’g’risidagi guvohnoma, yuridik shaxslarning yagona davlat reestridan ko’chirma (yuridik shaxslarning yagona davlat reestri), oldi-sotdi shartnomasini imzolash uchun ishonchnoma va boshqalar talab qilinadi.
  • Kvartirani sotish shartnomasini ro’yxatdan o’tkazish uchun davlat bojini to’lash to’g’risidagi kvitansiya.
  • Savdo shartnomasini tuzishdan oldin, shuningdek, soliq va to’lovlar bo’yicha qarz yo’qligini tasdiqlovchi mahalliy soliq organidan sertifikat olishingiz kerak bo’lishi mumkin.


Ko’chmas mulkni ro’yxatdan o’tkazish tartibi

Ro’yxatdan o’tish-bu ob’ektga egalik huquqini ro’yxatdan o’tkazishga imkon beradigan muhim jarayon. Zarur bo’lgan asosiy qadamlarni ko’rib chiqing:

1-Qadam: Ko’chmas mulkning qonuniy tozaligini tekshirish

Ro’yxatdan o’tish jarayonini boshlashdan oldin uning qonuniy tozaligiga ishonch hosil qilishingiz kerak. Buning uchun ko’chmas mulkning yagona davlat reestridan (KMYDR) ko’chirma olish kerak, bu ko’chmas mulkka egalik huquqini va unga hech qanday og’irlik yo’qligini tasdiqlaydi.

Ko’chmas mulk sotib olish-bu ko’chmas mulk bozoridagi muammoli va oldindan aytib bo’lmaydigan bitimlardan biridir. Meros olish bu merosni ajratishdan ko’ra yoqimli jarayon bo’lishi mumkin, bu ba’zida qarindoshlar o’rtasida nizolarga olib keladi. Bundan tashqari, qonuniy merosxo’r meros olgandan keyin bir necha yil o’tgach, o’z huquqlarini e’lon qilishi mumkin, bu esa uzoq davom etadigan huquqiy kurashlarga olib kelishi mumkin. Shuning uchun biz professional advokatning yordamisiz sotib olmaslikni qat’iy tavsiya qilamiz.

Ikkinchi katta xavf-bu ruhiy nosog’lom sotuvchidan ko’chmas mulk sotib olish. Ko’pincha, bunday odamlar o’z kasalliklarini yashirishadi va psixiatrlar tomonidan hisobga olinmaydi. Bunday sotuvchilarning qarindoshlari sotuvchining qobiliyatsizligini e’lon qilishlari va bitimni haqiqiy emas deb topish uchun sudga murojaat qilishlari mumkin. Agar siz sotuvchining etarliligiga shubha qilsangiz, ulardan psixiatrik tekshiruvdan o’tishni so’rashingizni tavsiya qilamiz.

Uchinchi xavf — bu ro’yxatdan o’tish bilan bog’liq muammolar. Sotuvchi siz sotib olgan kvartiradan kelishilgan muddatda ro’yxatdan o’tmasa, vaziyat yuzaga kelishi mumkin. Bunday holda, agar sobiq egalar ishdan bo’shatishni xohlamasalar, sudga murojaat qilish kerak bo’lishi mumkin, bu ko’p vaqt va pul talab qilishi mumkin. Shuning uchun, sotuvchi va uning xonadoni bitimni notarial tasdiqlashdan oldin ro’yxatdan o’tishini talab qilishni tavsiya etamiz.

2-Qadam: Hujjatlar

KMYDR-dan ko’chirma olgandan so’ng, siz ko’chmas mulkni ro’yxatdan o’tkazish uchun zarur hujjatlarni tayyorlashni boshlashingiz mumkin. Unda ob’ektning mualliflik huquqi egalari, uning maydoni, manzili, narxi va boshqa muhim xususiyatlari to’g’risida ma’lumotlar mavjud. Ushbu ma’lumotlarga asoslanib, siz mulk huquqini ro’yxatdan o’tkazish uchun barcha kerakli hujjatlarni tayyorlashni boshlashingiz mumkin.

Ammo hujjatlarni rasmiylashtirishni boshlashdan oldin, uning to’liqligi va ishonchliligiga ishonch hosil qilish uchun KMYDR ko’chirmasidagi barcha mavjud ma’lumotlarni diqqat bilan o’rganish tavsiya etiladi. Agar ma’lumotlarda biron bir xato yoki tafovut aniqlansa, ularni tuzatish uchun tegishli organlarga murojaat qilishingiz kerak.

3-Qadam: Hujjatlarni notarial tasdiqlash

Barcha kerakli hujjatlarni tayyorlaganingizdan so’ng, siz barcha hujjatlarni notarial tasdiqlaydigan notarius bilan bog’lanishingiz kerak-bu dizayndagi muhim qadamdir.

4-Qadam: Mulk huquqini ro’yxatdan o’tkazish

Barcha kerakli hujjatlarni notarial tasdiqlash ko’chmas mulkka egalik huquqini ro’yxatdan o’tkazish uchun zarur shartdir. Notarius barcha hujjatlarni to’ldirish va rasmiylashtirishning to’g’riligini tekshiradi, shuningdek tomonlarning imzolarini tasdiqlaydi, bu esa mulk huquqlarini himoya qilish darajasini oshiradi.

Hujjatlarni notarial tasdiqlaganingizdan so’ng, ko’chmas mulkka egalik huquqini ro’yxatdan o’tkazish uchun reestrga murojaat qilishingiz kerak. Ro’yxatdan o’tish KMYDR-dan ko’chirma, oldi-sotdi shartnomasi yoki boshqa shartnoma, notarial tasdiqlangan ishonchnoma va muayyan vaziyatda zarur bo’lgan boshqa hujjatlarni o’z ichiga olgan hujjatlar to’plami asosida amalga oshiriladi.

Mulk huquqini ro’yxatdan o’tkazgandan so’ng, tegishli hujjat – ko’chmas mulkka egalik huquqi to’g’risidagi guvohnoma olinadi. Ushbu hujjat sizning qonuniy egasi ekanligingiz va undan foydalanish, tasarruf etish va hokazolar uchun barcha kerakli huquqlarga ega ekanligingizning asosiy dalilidir.

5-Qadam: Mulk uchun yangi texnik pasport olish

Texnik pasport obyektning texnik tavsiflarini tasdiqlaydi va davlat hokimiyati organlari tomonidan qonunda belgilangan tartibda ro ‘yxatdan o’ tkaziladi. Odatda u bir marta, foydalanishga topshirilganda beriladi.

Shunday qilib, agar texnik pasport allaqachon berilgan bo’lsa, uni qayta olish talab qilinmaydi. Agar siz nusxasini olish zarurligini his qilsangiz, u holda siz davlat hokimiyatiga murojaat qilishingiz kerak.

Biroq, mulk huquqi to’g’risidagi guvohnomani olgandan so’ng, texnik pasportdagi ma’lumotlarni yangilash talab qilinishi mumkin.

Xulosa qilib aytganda, ko’chmas mulkni ro’yxatdan o’tkazish bir qator majburiy shartlarni bajarishni talab qiladigan murakkab va muhim jarayondir. Ammo barcha bosqichlarni to’g’ri bajarish orqali siz mulkka egalik huquqini muvaffaqiyatli ro’yxatdan o’tkazishingiz mumkin.

Nimani tanlash kerak: ikkilamchi yoki yangi bino?

Ikkinchi darajali uy-joy sotib olish yanada ishonchli ko’rinadi, chunki tuzilmalar va aloqa tekshiriladi. Ammo agar siz burchakni o’zgartirsangiz, oddiy haqiqatlar aniq bo’ladi. Xizmat muddati ertami-kechmi, hatto turar-joy binolarida ham tugaydi. Shunday qilib, sovet binolarining hayot aylanishi taxminan 75-100 yilni tashkil etdi. Ularning yarmi, aksariyat binolar eskirgan. Yangi bino 150 yil yoki undan ko’proq vaqt davomida sodiq xizmatni va’da qiladi. Investitsiya strategiyasi uchun ajoyib tanlov – bu nabiralar va nabiralar uchun etarli. Yangi binoda kvadrat metrni sotib olib, kelajakdagi egasi yangi yashash joyini oladi. Va u bilan-zamonaviy aloqa, tartibni tanlash imkoniyati, to’xtash joyi va boshqa qulayliklar. Bularning barchasi ko’pchilik ishlab chiquvchilar tomonidan taqdim etilgan.

Ikkilamchi ko’chmas mulk sotuvchisi nimani yashirishi mumkin?

Noqonuniy uyni planirovkasi

Eskirgan me’moriy echimlarni tuzatish istagi keng tarqalgan va juda keng tarqalgan. Devorlarni, derazalarni, eshiklarni buzish va ko’chirish… ammo shaharsozlik me’yorlariga ko’ra, bu harakatlar o’zboshimchalik bilan amalga oshirilmaydi. Qonunga ko’ra, amalga oshirilayotgan barcha qayta qurish vakolatli davlat tashkilotlari bilan kelishilgan, qonuniylashtirilgan va ko’chmas mulk ob’ektining texnik pasportida aks ettirilishi kerak. Aks holda, qonun kvartira egasini o’z hisobidan binolarni avvalgi holatiga keltirishga va katta jarima to’lashga majbur qilishi mumkin. Uyni planirovkasini qonuniylashtirish jarayoni unchalik oson emas, shuning uchun ko’pchilik bu masala bilan shug’ullanmaydi va hamma narsani o’z-o’zidan qoldiradi. Maslahat-agar siz noqonuniy qayta qurish bilan kvartira sotib olmoqchi bo’lsangiz, sotuvchidan barcha texnik hujjatlarni tartibda taqdim etishini so’rang.

Aloqa noto’g’ri yoki tuzatilmagan

Haqiqat shundaki, ko’p qavatli uyda isitish, issiq/sovuq suv, elektr energiyasi bilan uzilishlar mavjud. Ushbu va boshqa kamchiliklarni yashirish uchun kvartira sotuvchilari allaqachon juda ko’p “samarali xakerlar” ni o’ylab topishgan, shunda tajribasiz xaridor haqiqiy kvartirani topish imkoniyatiga ega bo’lmaydi. Bu erda maslahat oddiy: kvartira sotib olishdan oldin, qo’shni kvartiralarning egalari bilan gaplashing (ular sizdan haqiqatni yashirish uchun hech qanday sababga ega emaslar), uchastka bilan gaplashing, xizmat ko’rsatuvchi kompaniyaga (Hoa) boring va uyning Markaziy aloqalarining holati va ushbu kvartiraning texnik holati to’g’risida to’liq ma’lumot oling.

Muammoli qo’shnilar

Qo’shnilar kvartirani sotish va ko’chib o’tishning eng mashhur sabablaridan biridir. Kam odam uzoq vaqt disfunktsional mahallada yashay oladi. Va bu erda siz ham yordamisiz qilolmaysiz: sotib olishdan oldin qo’shnilaringiz va uyangiz bilan gaplashing.

Noqulay ekologiya

Uyning yonida sanoat zonasi yoki poligon bor, shamolli ob-havo sharoitida hid butun hududga tarqaladi, bu qo’shni uylar aholisining kayfiyati va farovonligiga ta’sir qilishi mumkin. Maslahat-sayr qilish va sotiladigan mulk atrofidagi infratuzilmani o’rganish uchun dangasa bo’lmang. Ko’pincha, bunday yurish sizni muvaffaqiyatsiz ko’chmas mulk savdosidan qutqarishi mumkin.

Yangi bino sotib olayotganda qanday jihatlarni hisobga olish kerak?

 Bunday vaziyatda siz quyidagilarga e’tibor berishingiz kerak:

  • Yangi binoda kvartiraning sotuvchisi xo’jalik yurituvchi sub’ekt sifatida davlat ro’yxatidan o’tkazilganmi va u tugadimi?
  • Hokimning qurilish uchun yer uchastkasi berish to’g’risida qarori bormi?
  • Qurilish firmasi qurilishda biron bir pozitsiyani egallaydimi?
  • Loyiha hujjatlari ekspertizasi qurilish vazirligi huzuridagi “shaharsozlik loyihalari ekspertizasi” davlat unitar korxonasida o’tkazilganmi? Qurilish ishlari ushbu loyiha yoki ekspert xulosasi asosida amalga oshiriladi?

Shuningdek, iste’molchilar shartnoma qanday tuzilganiga e’tibor berishlari kerak. Xarid quyidagi shartnomalardan biri bo’yicha tuzilishi mumkin:

  • Investitsiya shartnomasi;
  • Qurilishda ulushli ishtirok etish shartnomasi.
  • Ipoteka shartnomasi;
  • Sotish shartnomasi.

Yangi binoda kvartira sotib olishdan oldin, fuqarolarga advokat bilan maslahatlashish zarar qilmaydi. Shuningdek, quyidagi savollarga javob topish tavsiya etiladi: siz sotib olmoqchi bo’lgan uy-joy haqiqatan ham bahsli hududda qurilmaganmi, zarur huquqiy asoslar bormi, yaqin kelajakda ushbu hududda buzish rejalashtirilganmi, sizga uy-joy sotadigan shaxs bunday vakolatlarga egami, firibgarlik belgilari bormi, sharhlar qanday ilgari ushbu sub’ektdan uy sotib olgan odamlar.

Bugungi kunda vaziyat tez-tez kuzatilmoqda: qurilish hali boshlanmagan va ko’p qavatli uylar allaqachon sotilmoqda, e’lonlar e’lon qilinmoqda. Bunday vaziyatda kvartira sotib olish uchun shartnoma tuzish mumkinmi? Bu qonunchilikka yo’l qo’yiladimi? Agar qurilish boshlangan bo’lsa, lekin tugallanmagan bo’lsa, nima qilish kerak?

Fuqarolik kodeksining qoidalariga binoan fuqarolar va yuridik shaxslar shartnomalar tuzishda erkindirlar. Tomonlar qonun hujjatlarida nazarda tutilmagan shartnomalar ham tuzishlari mumkin. Shartnoma shartlari, agar qonunda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, tomonlarning iltimosiga binoan belgilanadi. Tayyor bo’lmagan kvartiralar uchun ular ham shartnoma tuzishlari mumkin. Bunday holda, aktsiyalarda ishtirok etish uchun shartnoma tuzish to’g’ri bo’ladi. Ushbu shartnomalarda qonuniy cheklovlar mavjud emas. U fuqaroning qurilish tugagandan so’ng ushbu kvartirani qurish va sotib olishga ma’lum miqdordagi hissasini ta’minlaydi. Shunday qilib, ushbu shartnoma oldi-sotdi shartnomasining yakuniy mazmuniga to’g’ri keladi.

Nimaga alohida e’tibor berish kerak?

Avvalo, siz shartnomaning barcha jihatlariga e’tibor berishingiz kerak. Xaridorlar uchun (afzalliklarga ko’ra) turli jihatlar muhim bo’lishi mumkin. Kimdir faqat narxga, kimdir belgilangan muddatlarga qaraydi. Qoida tariqasida, siz shartnomaning barcha shartlarini diqqat bilan o’rganib chiqishingiz kerak. Shunda xaridor shartnoma shartlaridan biri shubha tug’diradigan vaziyatga duch kelmaydi.

Shartnomaning asosiy shartlari-bu kvartiraning kvadrat metrlari soni, kvartiraning qavati, kvadrat metr uchun narx, qurilish tugagan vaqt, qurilish tugagandan so’ng huquqni tasdiqlovchi hujjatlarni rasmiylashtirish vaqti. Shartnomaning yana bir muhim jihati tomonlarning javobgarligi masalasidir. Bu erda ma’lum darajada qurilish kompaniyasining ham, xaridorning ham javobgarligi yotadi. Agar kelajakda nizo yuzaga kelsa, bu masala hal qiluvchi bo’ladi.